Historia Cosplayu – prapoczątki, XX wiek i wrotki
W Pyrkonowy piątek cały Poznań przemienia się w fantastyczną krainę cosplayu: pełną bohaterów, złoczyńców, fantastycznych stworzeń oraz potworów. W parku Wilsona fotografowie wpadają na siebie, starając się złapać całą grupę cosplayerów w jeden kadr. Pokojówki z kocimi uszkami zajadają się ciasteczkami w pobliskich kawiarniach. Kosmiczni marines, w swoich wielkich pancerzach wspomaganych, z trudem przepychają się przez drzwi tramwajów. Zdaje się, że na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich ktoś otworzył portal do innych wymiarów, przez który wylewa się ta kolorowa armia. Ale… w zasadzie czemu ludzie chodzą na konwenty w przebraniach?
Przebrania tak stare, jak świat
Kostiumy towarzyszyły ludzkości od zmierzłych wieków. Starożytni odgrywali sceny z życia bogów i herosów podczas religijnych świąt. W trakcie karnawałów Wenecja wypełniała się ludźmi w misternych maskach, a w XIX wieku na angielskich salonach zdobywały popularność “fancy costume parties”. Popularnym przez wieki zjawiskiem była chęć upodobnienia się do fantastycznych postaci ze znanych opowieści. Nic więc dziwnego, że gdy w 1877 Juliusz Verne (autor m.in. “W 80 dni dookoła świata” i “Wokół Księżyca”) zorganizował wielki bal kostiumowy, wielu gości pojawiło się przebranych za postaci z jego własnych powieści.
Komiks, prasa groszowa i przybysz z kosmosu
Początki cosplayu w powszechnym tego słowa rozumieniu, można prześledzić aż do początków XX wieku. W tych czasach popularność zdobywał pierwszy w historii komiks sci-fi: “Mr. Skygack, from Mars”. Będąca dziełem rysownika Armunda D. Condo historyjka obrazkowa była drukowana na łamach gazet należących do wydawnictwa Scripps-McRae League of Newspapers* i opisywała perypetie tytułowego marsjanina – Pana Skygacka. Kosmita, nie będąc w stanie zrozumieć egzotycznych zwyczajów mieszkańców Ziemi, próbował opisywać je z godną etnografa powagą. Było to pretekstem dla autora do humorystycznej krytyki amerykańskiego stylu życia i norm społecznych.
Para przebierańców, bal na wrotkach i pierwszy rysunek osoby w cosplayu
W 1908 roku podczas balu kostiumowego zorganizowanego w Cincinnati Music Hall** doszło do wydarzenia które można uznać za narodziny cosplayu. Małżeństwo William Fell pojawiło się wówczas w przebraniach Miss Dillpickles (innej postaci z komiksów A. D. Condo) i Mr. Skygacka. Warto zauważyć, że cała impreza odbywała się na sali balowej przerobionej na tor wrotkarski. Co za tym idzie – państwo William Fell jeździli w swoich strojach na wrotkach. Ich kostiumy wzbudziły tak wielkie zainteresowanie, że pojawiły się na łamach gazet wraz z ilustracją wykonaną przez nikogo innego, jak samego A. D. Condę.
Nagroda za najlepszy strój, mandat za publiczne przebieranki
Postać Skygacka pojawi się jeszcze co najmniej raz w prehistorii cosplayu.
Dwa lata później nieznana z imienia uczestniczka wygrała konkurs na najlepszy strój podczas balu maskowego w Tacomie (Washington). Przebrała się wtedy właśnie za marsjańskiego etnologa. Kreacja kobiety również zyskała lokalny rozgłos, co postanowił wykorzystać jej przyjaciel – Otto James. Mężczyzna pożyczył kostium aby wykorzystać go do reklamy swojego lodowiska. Najwyraźniej publiczne przebieranki nie trafiły w gusta ówczesnych mieszkańców Tacomy. Kiedy Otto przechadzał się w stroju marsjanina po ruchliwej ulicy, został zatrzymany przez policję i ukarany mandatem wysokości 10 dolarów, o czym doniosły lokalne gazety.
Początki historii cosplayu
Mówiąc o początkach cosplayu nie sposób nie wspomnieć o historii państwa Ackermanów, którzy jako pierwsi pojawili się na konwencie sci-fi w swoich “futurikostiumach”. Jest to jednak materiał na cały osobny artykuł.
Można się spierać, czy dwa wyżej wspomniane stroje poczciwego kosmity rzeczywiście stanowiły pierwsze cosplaye, czy były swego rodzaju “proto-cosplayami”. Mimo wszystko, kiedy spotkamy na ulicach kolejne osoby przebrane za postaci z książek, filmów czy seriali, warto wspomnieć z uśmiechem państwa William Fell na wrotkach oraz nieszczęsnego Otto. Na szczęście, nikomu z nas nie grozi już mandat za “publiczne przebieranki”.
* The Cosplay Jurnal (https://thecosplayjournal.com/cosstory/skygack) oraz angielska Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Mr._Skygack,_from_Mars) sugeruje, że komiks zadebiutował w 1907 roku i był wydawany w Chicago Day Book. W rzeczywistości Chicago Day Book pierwszy raz ukazało się w listopadzie 1911 roku. W 1907 roku paski “Mr. Skygack, from Mars” z pewnością pojawiały się w “The Seattle Star” o czym świadczą zbiory Biblioteki Kongresu (https://guides.loc.gov/chronicling-america-mr-skygack-from-mars/selected-articles) i to najpewniej w tej gazecie zadebiutowała postać Pana Skygacka.
* https://www.cincinnatimagazine.com/article/dr-know-birth-of-cosplay-vanishing-exits-and-vintage-venues/
Źródła dla grafik w kolejności występowania:
the Seattle star, October 12, 1907, Last Edition, Page 4, Image 4 (https://guides.loc.gov/chronicling-america-mr-skygack-from-mars/selected-articles)
https://www.kotaku.com.au/2016/05/cosplay-is-over-100-years-old/ za The Spokane Press, December 19, 1908.
https://www.kotaku.com.au/2016/05/cosplay-is-over-100-years-old/ za The March 8, 1910 issue of the Tacoma Times
the Tacoma Times, May 24, 1912 (http://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn88085187/1912-05-24/ed-1/seq-1)
O autorze
Szymon Nowaczyk
Z wykształcenia technik weterynarii, z braku laku – student informatyki. Torturuje swoich bliskich godzinnymi wykładami o obskurnych szczegółach lore Warhammera 40 000. Od jego ogłuszającej paplaniny i basowego śmiechu trzęsą się posadzki. Na konwentach spotkacie go niemal wyłącznie przy stołach z grami planszowymi i bitewnymi.