Manga i anime – od czego się to wszystko zaczęło?
Chcąc nie chcąc, prawie każdy z nas zetknął się z anime na pewnym etapie swojego życia, często nawet nieświadomie. Bowiem kto nie oglądał „bajek” takich jak Dragon Ball, Pokemony czy Czarodziejka z Księżyca? Ja do teraz miło wspominam jak najszybszy powrót do domu po lekcjach, byle tylko zdążyć na którąś z tych animacji. U niektórych spotkanie to przerodziło się w zamiłowanie do oglądania japońskich animacji oraz zainteresowanie szeroko pojętą kulturą Kraju Kwitnącej Wiśni. A wiele z anime nie powstałoby, gdyby nie ich mangowe pierwowzory. Czy jednak zastanawialiście się kiedyś, jakie dzieła kultury stały się inspiracją i pierwowzorem pierwszych mang i anime?
Ukiyo-e – pierwsze dzieła, które można powiązać z mangami
Początkowo termin manga związany był z humorystycznymi rysunkami i karykaturami artysty Katsushikiego Hokusaia, znanego twórcy japońskich drzeworytów ukiyo-e. Słowo to pojawiło się w świadomości Japończykow w 1814 roku, kiedy opublikowano Edehon Hokusai manga, czyli Manga Hokusaia do nauki rysowania – album z drzeworytami Katsushikiego Hokusaia, w którym znajdowały się posortowane rysunki artysty. Służyły jego uczniom i wszystkim innym zainteresowanym jako modele do nauki rysowania. Ciekawe jest także samo znaczenie słowa manga, którym jako pierwszy posłużył się Hokusai. Wyraz ten składa się z dwóch chińskich znaków: man – mimowolny szkic i ga – obraz. Jak już wiecie, forma ta oznaczała w tamtym czasie żartobliwe szkice. Składały się one z rysunku i tekstu, który zazwyczaj był specjalnie wyodrębniony (jak współczesne „dymki” w komiksach).
Mimo że początkowo termin manga odnosił się do karykatur i humorystycznych rysunków, z czasem zmieniły się jego konotacje. Po II wojnie światowej manga zaistniała w formie, w jakiej znamy ją obecnie, czyli japońskiego komiksu. Niewątpliwym bodźcem do powstania mang było pojawienie się amerykańskich komiksów w Japonii. Japończycy dość szybko zaadaptowali tę formę sztuki, niemniej wykreowali nowe, zgodne z japońskim duchem medium.
Emaki mono – jeden z najstarszych braci mangi
Z początkami mangi możemy także powiązać emaki mono, obrazy w postaci zwojów, czyli rysunki przedstawiające sceny z dzieł literackich. Zawędrowały do Japonii z Chin już w VI wieku i zadomowiły się całkiem dobrze. Pierwotnie były to jedynie rysunki, jednak z czasem Japończycy zaczęli rozwijać tę formę i do rysunków dodawali króciutkie wiersze i fragmenty tekstu pasujące do dodanej ryciny. Jednym z pierwszych, zachowanych jedynie we fragmentach, emaki mono były zwoje powstałe do powieści Genji Monogatari, czyli klasycznego i fundamentalnego dla kultury japońskiej dzieła autorstwa Murasaki Shikibu.
Osamu Tezuka – ojciec mangi
Pisząc o rozwoju mangi, nie można nie wspomnieć o Osamu Tezuce. Tezuka miał największy wkład w rozwój tej gałęzi kultury, ba, przez wielu nazywany jest ojcem mangi. Artysta był zauroczony amerykańskimi filmami animowanym, był także pod wrażeniem popularności Disneya, do tego wszystkiego jego ojciec był wielkim fanem komiksów amerykańskich. Młody Osamu postawił sobie za cel stworzenie dzieła, które zyska tak wielką popularność jak produkcje Disneya. I niewątpliwie mu się to udało, i to niejednokrotnie. Spod pióra Osamu Tezuki wyszło wiele mang uważanych za arcydzieła. W swoich mangach twórca poruszał wiele ważnych dla społeczeństwa problemów, przedstawiane przez niego opowieści skłaniały do myślenia. Jest autorem mang takich jak: Astro Boy, Metropolis, Do Adolfów, Black Jack czy Dororo. Jednak lista jego dzieł jest ZNACZNIE dłuższa!
Kiedy pojawiły się pierwsze anime?
Anime to jeden z pierwszych elementów kultury Japonii, który przychodzi na myśl niemalże każdemu, gdy spytać go, z czym kojarzy mu się Kraj Kwitnącej Wiśni. Warto jednak zauważyć, że w samej Japonii określenie to ma znacznie szersze znaczenie. W Japonii mianem anime określa się każde dzieło animowane, niezależnie od kraju, w jakim zostało ono stworzone. To fani pochodzący spoza Kraju Kwitnącej Wiśni tak mocno zawęzili odbiór tej formy audiowizualnej. Po raz pierwszy terminu anime użył teoretyk filmowy Taihei Imamura, który zastąpił dotychczas stosowane określenie manga-eiga.
Co ciekawe, początki anime związane są z ekspansją kultury Zachodu, która zadamawiała się w Japonii. W XX wieku Japończycy zaczęli eksperymentować z technikami animacji, które stosowano w USA, Rosji, Niemczech czy we Francji. Niemniej od połowy lat 30. XX wieku i podczas II wojny światowej anime miało zupełnie inny charakter niż współcześnie – w tym okresie anime służyło rządowi w celach propagandowych. Poprzez anime umacniano nacjonalizm i kult cesarza w społeczeństwie japońskim.
Mangi – niekończące się źródło inspiracji dla powstawania anime
Mimo że lata 50. to okres zastoju w rozwoju anime, spowodowanego głównie popularnością amerykańskich produkcji Disneya czy Warner Brosa, to jednak równocześnie jest to czas, kiedy mangi cieszyły się coraz większym zainteresowaniem wśród Japończyków, co przyczyniło się później do ponownego wzrostu zainteresowania anime.
W latach 70. zaczęto tworzyć coraz więcej anime, których pierwowzorem były najróżniejsze mangi. W tym czasie anime rozwijało się, zrywając ze swoimi zachodnimi korzeniami. Pierwszym anime, które zdobyło ogromną popularność, był Astro Boy autorstwa nie kogo innego, jak Osamu Tezuki. Jak widać, ojciec mangi przyczynił się nie tylko do rozwoju mangi, ale także anime. W okresie tym powstawały nowe gatunki anime, charakterystyczne dla kultury japońskiej, jak chociażby mecha, czyli anime w którym pojawiały się wielkie, najczęściej humanoidalne roboty sterowane przez umieszczonego w ich wnętrzu pilota. Anime ciszyło się coraz większą popularnością, podejmowane w nich tematy były niebywale zróżnicowane. I ta fala popularności anime trwa do dziś!
Jeśli znacie jakieś fakty i ciekawostki związane z początkami mangi i anime, koniecznie się nimi z nami podzielcie!
O autorze
Agnieszka Mróz
Osoba pogrążona we własnych myślach, którą tylko nieliczni potrafią zrozumieć. Kocha książki, mangi i anime. Czytanie rozbudziło w niej miłość do pisania. Bujna wyobraźnia i uwielbienie fantastyki doprowadziły do tego, że chce zyskać moc kreowania nowych światów, w których można spotkać ulubionych bohaterów.