Niezwykłe światy Studia Ghibli, część I

O samym Studiu Ghibli słów kilka

Na samym początku warto byłoby przedstawić Studio Ghibli. Powstało w 1985 roku za sprawą reżyserów Hayao Miyazakiego i Isao Takahaty oraz producenta Toshio Suzukiego. Twórcy ci stworzyli film animowany Nausicaä z Doliny Wiatru, który odniósł spory sukces, jednakże brakowało sponsorów mogących sfinansować kolejne filmy. Mężczyźni postanowili zatem stworzyć własne studio i nazwali je Ghibli. Słowo to nawiązuje do arabskiej nazwy wiatru – sirocco. Myślą przewodnią twórców przy wybieraniu nazwy było to, że ten metaforyczny wiatr miał być symbolem zmian, jakie zajdą za sprawą ich animacji w kinie japońskim.

Hayao Miyazaki to najbardziej znany i produktywny reżyser ze Studia Ghibli. Co ciekawe, Miyazaki od kilku lat ogłasza, że tworzone przez niego w chwili obecnej dzieło będzie tym ostatnim, ale jego fani już raczej nie wierzą, że w Miyazakim nie obudzi się kolejny pomysł i nie stworzy następnego filmu (na szczęście, jakoś nie wyobrażam sobie, że Miyazaki miałby przestać tworzyć).

Isao Takahata to nie mniej kreatywny artysta, który także stworzył wiele wartościowych filmów dla Studia Ghibi.

Jednym z najbardziej znanych filmów Studia Ghibli jest Spirited Away: W krainie bogów, opowiadający o losach młodziutkiej Chihiro, która za sprawą działania swoich rodziców trafiła do krainy bogów. Więcej o tej animacji mogliście przeczytać tutaj. Film w 2003 roku zdobył Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film animowany. Teraz pora przedstawić kolejne filmy Mistrza Miyazakiego!

Niesamowite spotkanie z Totoro

Mój sąsiad Totoro to sztandarowe dzieło Studia Ghibli. Tytułowy Totoro zdobył tak wielki rozgłos, że pojawia się nawet w logo Studia Ghibli. Niezwykle popularne są maskotki z puchatym, uroczym stworkiem. Animacja ta opowiada o rodzinie, która właśnie przeprowadziła się z miasta do małej, spokojnej wsi. Głównymi bohaterkami są dwie siostry – czteroletnia Mei i dziewięcioletnia Satsuki. Dziewczynki spędzają sporo czasu same, ponieważ ich mama przebywa w pobliskim szpitalu (właśnie z tego powodu rodzina się przeprowadziła, by być bliżej chorującej mamy), a ojciec pracuje na uniwersytecie, do którego musi dojeżdżać.

To właśnie Mei jest pierwszą osobą, której udaje się wkroczyć do niezwykłego świata, w którym mieszkają Totoro i inne niesamowite stworzenia. Dziewczynka podczas eksploracji ogrodu ujrzała dwa puchate stworzonka i postanowiła za nimi podążyć. Podróżując meandrami ogrodu, przeniosła się do świata ukrytego dla zwykłych śmiertelników, który mogła dojrzeć tylko osoba niepatrząca realistycznie na otoczenie. Mei, którą przepełnia dziecięca naiwność i wiara w niesamowitość, mogła dojrzeć niezwykłe stworzenia, ponieważ dla niej były one takim samym elementem rzeczywistości jak najbardziej codzienne i zwykłe rzeczy.

Mei wprowadza Satsuki do tego fascynującego świata, który siostry eksplorują z ogromną radością i ufnością. Dziwne, fantastyczne stworzenia, które spotykają, są wobec nich bardzo przyjazne. Totoro, który otrzymał takie imię od Mei, staje się kimś w rodzaju ducha opiekuńczego dla sióstr, a szczególnie dla Mei. Dzięki przyjaźni z tym ogromnym, futrzastym stworzeniem, dziewczynka radzi sobie z chorobą matki. Opieka Totoro sprawia, że Mei nie czuje aż tak wielkiej tęsknoty za nią.

Ważnym elementem filmu jest konfrontacja sielskiej wsi z nowoczesnym miastem. Wieś to miejsce, gdzie natura żyje swoim spokojnym, kojącym rytmem, co pozwala na obcowanie ze sferą niezwykłości. Tutaj żyją dawne rytuały, można odwiedzić pobliskie kapliczki i pomodlić się do bóstw-kami. Inaczej wygląda to wszystko w miastach, w których tradycja shintoistyczna, niezwykły szacunek dla natury, zamieszkiwanej przez najróżniejsze bóstwa, odchodzi w zapomnienie. Mój sąsiad Totoro jest przypomnieniem dawnych tradycji, stylu życia, jaki prowadzili Japończycy, ale który w dużej mierze jest już dla nich niedostępny.

Ciekawym aspektem filmu jest również to, że Hayao Miyazaki zawarł w nim elementy autobiograficzne. Twórca również wychowywał się przez długi czas z samym ojcem, ponieważ jego mama przebywała w szpitalu.

Cywilizacja kontra natura w Księżniczce Mononoke

Księżniczka Mononoke opowiada o losach Ashitaki, którego miejsce zamieszkania zostało zaatakowane przez rozszalałe bóstwo. Chłopak uratował swoją wioskę, ale został zraniony przez oszalałego boga-dzika, w wyniku czego została na niego rzucona klątwa niszcząca jego ciało. Jedyną istotą, mogącą pozbyć się ciążącej nad Ashitaką klątwy, jest bóstwo lasu, Shishigami. Chłopak wyruszył w podróż mającą na celu odnalezienie Shishigamiego. Trafił do „żelaznego miasta”, rządzonego przez panią Eboshi, która, aby zapewnić dobrobyt swoim ludziom, niszczyła naturę na rzecz postępu cywilizacyjnego. Walczyła z nią San, młoda dziewczyna wychowywana przez wilki. Broniła ona lasu, zamieszkałego przez najróżniejsze bóstwa, duchy i oczywiście zwierzęta, przed ludźmi. Jak się okazało, to mieszkańcy „żelaznego miasta” odpowiadali za szaleństwo bóstwa, które zaatakowało wioskę Ashitaki.

Każdy z głównych bohaterów reprezentuje pewną grupę. San to przedstawicielka świata natury, który nie chce ustąpić miejsca postępowi cywilizacyjnemu. Mieszkańcy lasu bronią się zaciekle, przepełnia ich żądza zemsty. Dla pani Eboshi najważniejsze jest, aby postęp cywilizacyjny rozwijał się szybko i sprawnie, bez względu na konsekwencje. Książę Ashitaka to z kolei pośrednik między tymi dwoma światami. Ashitaka jako jedyny stara się poszukać jakiegoś kompromisu, dzięki któremu mieszkańcy wioski i lasu będą mogli koegzystować, ale żadna ze stron nie chce odpuścić. Film można określić jako opowieść o schyłku natury, o jej ustępowaniu na rzecz cywilizacji, natura nie zamierza jednak odejść pokojowo.

Magiczne podróże z Ruchomym zamkiem Hauru

Kolejnym niezwykłym dziełem od Studia Ghibli jest Ruchomy Zamek Hauru, dla którego inspiracją jest powieść Diany Wynne Jones o tym samym tytule. W filmie tym magia przeplata się z nowoczesnością. Magowie, wiedźmy i czarodziejki używają magii, jednakże zwykli mieszkańcy ułatwiają sobie życie udogodnieniami technologicznymi. Podróżują na przykład pociągami parowymi. Co więcej, kraj jest wyniszczany przez wojnę, w której biorą udział przedstawiciele świata magii. Często muszą się oni mierzyć z nowoczesnymi machinami bojowymi. W związku z tym Ruchomy zamek Hauru zaklasyfikować można jako dzieło steampunkowe.

Animacja opowiada o losach osiemnastoletniej Sophie, na którą rzucony został zły czar. Dziewczyna po spotkaniu intrygującego czarownika Hauru wpadła w tarapaty, ponieważ zazdrosna Wiedźma z Pustkowia zamieniła ją w staruszkę. Sophie, nie widząc innego wyjścia, uciekła z domu i udała się w nieznane. Po drodze spotkała Stracha na wróble, który zaczął jej towarzyszyć w wyprawie i skierował do podróżującego zamku, napędzanego magią demona ognia Calcifera. Tak los ponownie skrzyżował ścieżkę Sophie ze ścieżką Hauru, właściciela tego niezwykłego domostwa.

Sophie, która uważała wcześniej, że nie spotka jej nic ciekawego, żyła skromnie, pracując w sklepie z kapeluszami należącym do jej zmarłego ojca. Życie zdawało się jej nudne i monotonne. Dopiero kiedy została zamieniona w staruszkę, nabrała wigoru, śmiałości i odwagi, by stawiać na swoim. W zasadzie sama zatrudniła się jako gosposia u Hauru i wprowadziła swe rządy w zamku. Jako osoba starsza miała poczucie, że może sobie na więcej pozwolić ze względu na swój wiek i status społeczny. Poznanie mieszkańców zamku miało także istotny wpływ na kształtowanie się jej tożsamości. Sophie wpadła w wir magicznych, niesamowitych wydarzeń, jednakże te wszystkie doświadczenia i budujące się relacje sprawiły, że może nie tyle wyrosła, co przemieniła się w pewną siebie, silną i troskliwą osobę.

Mieszkając w zamku, zaprzyjaźniła się z chłopcem Markiem, demonem Calciferem i oczywiście z Hauru. Z czasem dowiadywała się coraz więcej o czarowniku, którzy przybierał różne tożsamości, by móc cieszyć się większą wolnością. Mimo że początkowo Hauru jawił się jako lekkoduch, czasem wręcz infantylny młodzieniec, skrywał także poważniejsze oblicze. Gdy w kraju szalała wojna, Hauru robił wszystko, by nie brać bezpośrednio w niej udziału. Nie było to jednak takie łatwe, ponieważ jak każdy adept magii, musiał podpisać dokument zobowiązujący do walki w imię króla.

Hauru uważał, że żadna ze stron konfliktu nie ma racji. Według niego wojna była pozbawiona sensu i przynosiła niewinnym mieszkańcom tylko nieszczęście. W animacji twórcy pokazali, jakim złem jest wojna. Hauru niszczył bombowce i inne machiny latające dewastujące miasteczko czy pancerne okręty. Czarownik starał się bronić zwykłych ludzi, a przede wszystkim mieszkańców zamku. By tego dokonać, często nadużywał swoich mocy, co mogło skończyć się tym, że zamieni się w potwora (nad nim także ciąży klątwa). Hauru musiał toczyć nieustanną walkę z samym sobą, by pozostać człowiekiem i bronić swoich bliskich. A oddanie Sophie pomagało mu pozostać sobą. Film ten ma silne przesłanie pacyfistyczne.

Opowieść o dorastaniu w Podniebnej poczcie Kiki

Kiki, tytułowa bohaterka Podniebnej poczty Kiki, to trzynastoletnia czarownica, która zgodnie z tradycją musi udać się w podróż do nowego miejsca, w którym ma mieszkać przez najbliższy rok, by udowodnić, że jest pełnoprawną czarownicą. Dziewczynka otrzymuje od swej matki jej sprawdzoną miotłę, a od ojca radio. Przedmioty te mają jej przynieść szczęście i pomyślność. W podróż udaje się z Kiki jej najlepszy przyjaciel – czarny, mówiący kot Jiji. Młoda czarownica, podróżując na miotle, decyduje się osiedlić w nadmorskim mieście, które obserwowała z nieba. Piękny widok z lotu ptaka tak ją oczarował, że postanowiła tutaj rozpocząć swoje nowe życie.

Kiki wcale nie jest łatwo odnaleźć się w nowym miejscu, jest raczej nieśmiała i wycofana, ale dzięki pomocy właścicielki piekarni, która udostępniła Kiki pokój, dziewczynka powoli oswaja się z miasteczkiem. Wymyśla dla siebie zajęcie pozwalające jej korzystać z magii i zarobić na życie – zostaje kurierką dostarczającą paczki, latając na miotle.

Kiki przeżywa w nowym miejscu wzloty i upadki. Nie jest jej łatwo odnaleźć się w nowej sytuacji, ale dzięki nowym znajomościom i własnej przedsiębiorczości udaje się jej wyjść obronną ręką nawet z największej trudności. Mimo że profesja Kiki związana jest z magią, trudności, jakie napotyka, to problemy codziennego, przyziemnego życia. Nie oznacza to jednak, że jej życie jest łatwe. Dziewczyna w pewnym momencie nawet traci swoje moce, a jej najlepszy przyjaciel Jiji opuszcza ją, by zaznać „kociego” życia. Animacja to pokazuje trudy dorastania, wzięcia odpowiedzialności za własne życie i radzenia sobie z problemami i niepowodzeniami.