Azja inaczej, czyli krótko o tradycyjnym tańcu khmerskim

Wszystko zaczęło się dość dawno temu, bo około VIII wieku naszej ery wraz z narodzinami Angkoru, na który wpływ miały wierzenia indyjskie i tak zwane Apsary, boginki wody, mgieł i chmur. Podobno ich nazwa oznacza „ta, która wyszła z wody”, ale nie znam sanskrytu, więc muszę tu zaufać internetowi. Bywały zarówno istotami ludzkimi, jak i niebiańskimi, i były uosobieniem kobiecości. Występowały na dworach bogów, opiekowały się rycerzami poległymi na polu bitwy, kusiły świętych mężów, a przy tym były piękne jak księżyc w pełni. I właśnie one są głównym motywem tradycyjnych tańców nie tylko w Kambodży, ale też w całej Azji Południo-Wschodniej.

No więc czym dokładnie jest taniec Apsara?

Wyobraźcie sobie język, trochę jak migowy. Pełny ruchów, z których każdy ma własne znaczenie. Język, którym w rytmie muzyki można opowiadać historie. Tak mniej więcej można opisać tradycyjny khmerski taniec świątynny. Jest w nim około 3500 gestów, które tancerki szkolone od najmłodszych lat potrafią wykorzystać do przedstawiania opowieści, legend i mitów.

Nieprzypadkowo wspomniałam o latach nauki, bo Apsara wymaga wyjątkowej gracji. Każdy ruch musi być wykonany płynnie, z największą uwagą tak, by idealnie łączyć się z muzyką graną przez orkiestrę na równie tradycyjnych instrumentach. Dokładność gestów też nie jest przesadą, bo gdy palec wskazujący skierowany w dół oznacza sadzonkę, to już ten sam palec podniesiony oznacza jej wyrastanie. Potem złączony z kciukiem będzie przedstawiał młode liście. Jest to kilka prawdopodobnie najpopularniejszych ruchów, ukazujących to, o czym mówimy. To znaczy że tańcem opowiada się historię i że ruchów-słów jest bardzo dużo. A chociaż z pozoru wydają się proste, to zapamiętanie całej sekwencji, potrafi zająć miesiące.

Tak samo, jak taniec i muzyka, tradycyjne są też stroje. Robione ręcznie z długich pasów materiału i drobno zdobionej biżuterii. Przygotowanie takiego stroju przed występem może zająć nawet kilka godzin!
No, może trochę przesadzam – nie są w pełni tradycyjne.
Jeszcze zanim francuscy kolonizatorzy postanowili wtrącić się w przyzwyczajeniach dawnych Khmerów, wszystkie tancerki występowały toples. Do tej pory zresztą można oglądać przedstawiające je płaskorzeźby w świątyniach Angkor Wat.

Droga do czasów dzisiejszych

Jednak lata świetności Imperium Khmerów zaczęły mijać, a konflikt z rosnącym w siłę Królestwem Tajlandii powiększać się. I tak po najeździe i zwycięstwie Tajów wiele tancerek zostało pojmanych i zabranych na dwór króla.

Nie było to jednak ostatnie zagrożenie czyhające na kulturę Angkoru i choć po latach odzyskano ziemie, a tancerki wróciły do teraz już Kambodży, nikt nie mógł zbyt długo cieszyć się spokojem.

Wojna domowa w Kambodży była prawdopodobnie dowodem na jedną z najskrajniejszych form totalitaryzmu, jaką mieliśmy nieprzyjemność zobaczyć na tym świecie. Niemal wszystkie tancerki dworu królewskiego zginęły. Mimo to zniszczenie tradycji nie jest tak proste, jak wielu mogłoby się wydawać i gdy nastał pokój, pozostali przy życiu artyści wraz z mnichami buddyjskimi starali się przywrócić kulturę. Zresztą z powodzeniem, zapewne nawet większym niż oczekiwane, bo taniec Apsara nie tylko powrócił na dwór królewski, ale także wyszedł poza niego i z widowiska tylko dla wybranych stał się dostępny dla każdego.